TMZM Mielec TMZM Mielec
 TMZM Mielec TMZM Mielec:
skrypty php, skrypty JS, shout TMZM Mielec
TMZM Mielec TMZM Mielec
TMZM Mielec TMZM Mielec
 TMZM Mielec Działalność:
skrypty php, skrypty JS, shout TMZM Mielec
TMZM Mielec TMZM Mielec
TMZM Mielec TMZM Mielec
  Warto zobaczyć:
TMZM Mielec
TMZM Mielec TMZM Mielec
TMZM Mielec TMZM Mielec
  Po godzinach:
skrypty php, skrypty JS, shout TMZM Mielec
TMZM Mielec
TMZM Mielec TMZM Mielec
50. rocznica od oblotu samolotu TS-11 Iskra
8.11.2013

8 października 2013r. w siedzibie mieleckiego Muzeum Regionalnego „Jadernówka” odbyło się spotkanie z okazji 50 rocznicy oblotu pierwszego wyprodukowanego w Mielcu samolotu TS-11 ISKRA. Spotkanie zostało zorganizowane z inicjatywy  działających organizacji lotniczych:
- Klubu Miłośników Lotnictwa przy Towarzystwie Miłośników Ziemi Mieleckiej
- Stowarzyszenia Promocji Polskiego Lotnictwa PROMLOT
- Stowarzyszenie Sieci Porozumienia Lotnictwa AVIA SPLOT
- Koła Zakładowego SIMP z Prezesem Włodzimierzem Adamskim

W pierwszej części spotkania Kazimierz Szaniawski przedstawił bohatera spotkania – pierwszy opracowany i produkowany w Polsce seryjnie, odrzutowy samolot szkolno-treningowy TS-11 ISKRA. Samolot TS-11 ISKRA /litery TS oznaczają konstruktora samolotu Prof. Tadeusza Sołtyka, zaś cyfra 11 oznacza kolejną konstrukcję Profesora/ - to samolot o konstrukcji całkowicie metalowej. Pierwszy prototyp, jeszcze nieuzbrojony, napędzany brytyjskim silnikiem Viper 8 o ciągu 7,8 kN został oblatany przez pilota doświadczalnego Instytutu Lotnictwa, inż. Andrzeja Abłamowicza w dn. 1960.02.05. Kolejne dwa prototypy /nr 02 i 03/ oblatane w marcu i lipcu 1961 r. wyposażone były już w polski silnik odrzutowy HO-10 o ciągu 7,85 kN, posiadały też uzbrojenie – działko kal. 23 mm zabudowane w nosowej części kadłuba. Pierwsze egzemplarze samolotu TS-11 ISKRA wyprodukowano w WSK-Okęcie, po czym w 1962 r. produkcja Iskier przeniesiona została do WSK Mielec. W Mielcu uruchomiono produkcję wersji „bis A” napędzanej silnikiem HO-10. W kwietniu 1964 r. na prototypie nr 03 zabudowany został nowy polski silnik odrzutowy SO-1, mocniejszy od poprzedników, bo o ciągu 9,6 kN. Na tej wersji samolotu piloci doświadczalni Instytutu Lotnictwa, Andrzej Abłamowicz i Ludwik Natkaniec ustanowili światowe rekordy:
- Lot po obwodzie zamkniętym 100 km w dn. 1964.09.02 – 715,7 km/h – A. Abłamowicz
- Lot po obwodzie zamkniętym 500 km w dn. 1964.09.24 – prędkość 730,7 km/h - L. Natkaniec
- Odległość w obwodzie zamkniętym 510 km w dn. 1964.09.24 - L. Natkaniec
- Lot na trasie krótkiej 15-25 km w dn. 1964.09.24 - prędkość 839 km/h - L. Natkaniec

Pierwsza partia samolotów TS-11 ISKRA „bis A” napędzanych jeszcze silnikiem HO-10 została przekazana użytkownikowi do prób eksploatacyjnych, a wykryte usterki były na bieżąco usuwane przez mielecką wytwórnię. Samoloty następnej serii produkcyjnej, pozbawione wykrytych w eksploatacji próbnej wad, zostały wyprowadzone do użytkowania w Wyższej Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie, gdzie podjęto na nich normalny cykl szkolenia podchorążych dla potrzeb Wojsk Lotniczych. W kolejnych latach eksploatacji samolotu w polskim lotnictwie wojskowym, maszyna była modernizowany pod kątem eliminowania usterek konstrukcyjnych. Uruchomienie w 1967 r. produkcji seryjnej polskiego silnika odrzutowego SO-1 w WSK Rzeszów pozwoliło podjąć w Mielcu produkcję „ISKRY” z tym silnikiem. Dzięki pracom rozwojowym prowadzonym na silniku SO-1, powstała wersja SO-3, które w odmianie SO-3B posiadała zwiększony do 10,8 kN ciąg. W ciągu ćwierćwiecza produkcji samolotu, „ISKRA” doczekała się opracowania kilku wersji różniących się między sobą przeznaczeniem i możliwościami eksploatacyjnymi:
- TS-11 ISKRA „bis B” uzbrojona w bomby i pociski rakietowe produkowana od 1968 r.;
- TS-11 ISKRA BR – opracowana w 1972 r. wersja jednomiejscowa szturmowo-rozpoznawcza przeznaczona do treningu operacyjnego i taktycznego, dodatkowo wyposażona w zabudowany w miejscu tylnej kabiny dodatkowy zbiornik paliwa a pod spodem aparat fotograficzny. Pod skrzydłami można było podwieszać różnorodne uzbrojenie: bomby o wadze 100 kG, dwie wyrzutnie dla 8 niekierowanych pocisków rakietowych, zasobników z karabinami maszynowymi. Wersja ta nie weszła do produkcji seryjnej.
• TS-11 ISKRA 200SB opracowana w 1973 r., jako samolot szkolno-bojowy wyposażona w możliwość podwieszania uzbrojenia jak w wersji ISKRA BR. Produkowane były odmiany ISKRA „bis D” /wersja szkolno-bojowa/ i ISKRA „bis DF” /wersja szkolno-rozpoznawcza;
• ISKRA „bis C” powstała, jako wersja rozpoznawcza i korygowania ognia artylerii. Samolot posiadał uzbrojenie z wersji ISKRA „bis B” a miejsce w drugiej kabinie przeznaczone było dla nawigatora.

Produkcję samolotów TS-11 ISKRA zakończono w 1987 r., a w 1991 r. w WSK „PZL-Mielec” przebudowano 6 szt. tych maszyn na wersję TS-11 ISKRA R Novax. Była to specjalistyczna wersja rozpoznawcza dla Marynarki Wojennej RP. W 2006 r. PZL Mielec wspólnie z Instytutem Technicznym Wojsk Lotniczych przedstawiły Siłom Powietrznym RP propozycję modernizacji samolotu do wersji TS-11F. Samolot ten miał wystąpić, jako samolot przejściowy na samoloty wielozadaniowe F-16C/D „Jastrząb”. Modyfikację samolotu TS-11 ISKRA do wersji TS-11F omówił w swoim wystąpieniu Pan Wojciech Kruk. Projekt modernizacji zakładał wprowadzenie nowej awioniki z elementami „glass cokpit” podobnej do stosowanej na samolotach F-16, wyświetlacza przeziernego HUD z repetytorem w drugiej kabinie, centrali danych aerodynamicznych, centrali nawigacji inercyjnej sprzężonej z GPS, odbiorników systemu VOR/ILS/MRK/DME/TACA, nowych radiostacji szerokopasmowych zgodnych z zastosowanymi na F-16 oraz nowoczesnego systemu ratowniczego – foteli katapultowanych firmy Martin-Baker. Ponadto samolot miał otrzymać ruchomą i obrotową mapę cyfrową, drążek sterowy w systemie HOTAS, a cały system samolotu został zintegrowany w oparciu o szynę danych MIL-STD-1553B. Taka modernizacja samolotu wymagała ingerencji w strukturę wytrzymałościową samolotu, co wiązało się z koniecznością przeprowadzenia obliczeń wytrzymałościowych. Nowy system ratowniczy wymagał opracowania od nowa osłony kabiny pilota, gdzie oszklenie w przypadku katapultowania się pilotów byłoby usuwane metodą kruszenia za pomocą ładunku pirotechnicznego. Projekt zakładał, że modernizacji poddane byłyby samoloty najnowsze z trzech ostatnich serii produkcyjnych. W celu zademonstrowania poprawności przyjętej koncepcji modernizacji, ITWL wykonał makietę funkcjonalną - nielatający demonstrator, zbudowany w oparciu o wycofany z eksploatacji samolot TS-11 ISKRA. Powyższa propozycja modernizacji samolotu TS-11 ISKRA rozszerzona dodatkowo o możliwość zabudowy na samolocie amerykańskiego silnika odrzutowego General Electric CJ610 przedstawiona została w 2008 r. na Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w Kielcach. Jednak ta propozycja nie zyskała akceptacji Polskich Sił Powietrznych.

Po wystąpieniach Szaniawskiego i Kruka nastąpiła przerwa kawowa, podczas której uczestnicy spotkania – w większości byli pracownicy WSK Mielec pracujący przy produkcji samolotu TS-11 ISKRA, mogli porozmawiać ze sobą na różne tematy, powspominać czas przepracowany przy produkcji tego samolotu.

W drugiej części spotkania Edward Michocki w swoim wystąpieniu przypomniał ludzi, dzięki którym samolot „ISKRA” odniósł swój sukces. Mówił o projektantach płatowca i silnika z Instytutu Lotnictwa pracujących pod kierunkiem Prof. T. Sołtyka, o pilotach oblatujących wyprodukowane samoloty, o pilotach szkolących się na tym typie samolotu i o licznej rzeszy pracowników WSK Mielec, którzy swoją karierą zawodową związani byli z tym legendarnym dla polskiego lotnictwa wojskowego samolotem. Wspomniani zostali piloci, którzy zginęli śmiercią lotnika podczas pilotażu „ISKIER”, jak również ci piloci, którzy wyszkoleni na „ISKRACH” zginęli na innych typach samolotów. W trakcie spotkania wspomniano o światowej karierze samolotu TS-11 ISKRA. Przypomniano udział tego samolotu w konkursie na samolot szkolno-bojowy dla państw Układu Warszawskiego w Moskwie, w którym „ISKRA” została pokonana przez maszynę czechosłowacką Aero L-29 „Delfin”. Mówiono o dostawie tego samolotu dla Wojsk Lotniczych Indii, które w 1975 r. podpisały kontrakt na zakup 50 szt. i eksploatowały tą maszynę z powodzeniem do 2004 r.

Samolot „ISKRA” wielokrotnie brał udział w różnych wystawach i targach:
- w 1976 r. i 1978 r prezentowany był na Międzynarodowej Wystawie Lotniczej w Fanborough /Wkl. Brytania/;
- w 1977 r. prezentowany był na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu /Francja/;
- kilkakrotnie wystawiany był na Międzynarodowych Targach Poznańskich.

„ISKRA” miała również amerykański epizod w swoim bogatym życiorysie. Jak wspominał Pan St. Wójtowicz, były Dyrektor OBR, pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych ub. wieku, co najmniej kilkanaście samolotów TS-11 ISKRA wycofanych z użycia w Siłach Powietrznych naszego kraju, trafiło do USA w ręce tamtejszych pasjonatów lotnictwa. Kilka samolotów „ISKRA” zakupił Rudy Beaver, który doskonale odnowił je w wybudowanym specjalnie do tego celu hangarze. Prace swoje prowadził w ścisłej współpracy z FAA, amerykańskim urzędem lotnictwa, dzięki czemu mógł później udostępniać „ISKRY” do lotów wszystkim chętnym pilotom-pasjonatom, wśród których było wielu czynnych pilotów US Air Force. Jako bardzo miłą ciekawostkę należy uznać prezentację „ISKRY” przez R. Beavera na Targach Lotniczych w Oshkosh w USA w 1993 r. Wiele ciepłych słów o samolocie „ISKRA” i lataniu na nim wypowiedział mjr. rez. pilot doświadczalny Bogusław  Mrozek „Bodek”. Wspominał o znaczeniu „ISKRY” w jego lotniczym życiorysie i w życiorysach jego kolegów pilotów, instruktorów, którzy sami szkolili się na tym typie samolotu jak również szkolili liczne rzesze polskich pilotów wojskowych. B. Mrozek wyraził podziękowanie wszystkim, którzy swoją pracą stworzyli bezpieczny samolot, dający radość z latania nim.

Andrzej Rak
żródło: www.epmlspotters.pl

17 listopada 2013 roku środowisko lotnicze w Polsce poruszone zostało tragiczną wiadomością – na lotnisku w Turbi niedaleko Stalowej Woli podczas wykonywanego oblotu szybowca BEKAS doszło do wypadku lotniczego, w którym śmiercią lotnika zginął pilot doświadczalny Bogusław Mrozek. Cześć Jego pamięci


ZOBACZ prezentacje

- 50 lat samolotu TS-11 Iskra w Mielcu
- Twórcy Iskry TS-11

Zobacz galerię zdjęć 


Filmy pobrane z www.e-mielec24.pl

MR Jadernówka, Mielec 08-11-2013   część 1


MR Jadernówka, Mielec 08-11-2013   część 2


TS-11 ISKRA >>>  Przeczytaj więcej
CZYTAJ i dowiedz się więcej o TS-11 Iskra       [550 kB] >>>


Podobne tematy:
-
50. rocznica od oblotu samolotu TS-11 Iskra    [1] . [2]
-
Artyści o lotnictwie, rozstrzygnięcie konkursów lotniczych
- 40 rocznica oblotu pierwszego samolotu LLM-15
- Nim w powietrze wzbił się upiór z Mielca - Belfegor, były dwie Lale
- Wyróżnienie „DEDAL”
- Kto zostanie Mieleckim Dedalem? Pierwszy lotniczy plebiscyt!
- Regulamin przyznawania wyróżnienia DEDAL

 

  Copyright © 2006-2013 TMZM Mielec &  Wicherski MCMLXII