W jaki sposób Muzeum Regionalne weszło w posiadanie archiwum fotograficznego Jerzego Jarosza?

- Muzeum Regionalne współpracowało z panem Jaroszem i jego zakładem fotograficznym od dobrych kilku lat, korzystaliśmy z jego usług przygotowując rozmaite wystawy fotograficzne. To postać doskonale w Mielcu znana, nie tylko zresztą miłośnikom fotografii, ale i mieszkańcom, którzy przez 40 lat korzystali z usług jego zakładu. No, a jeśli zakład funkcjonuje od tak długiego czasu, to można przypuszczać, że zgromadził spore archiwum, które dla historyka może być cennym nabytkiem. Z kolei pan Jarosz po tym, jak już z racji zaawansowanego wieku, przestał prowadzić zakład fotograficzny, wyrażał chęć, żeby jego zbiory trafiły do muzeum, gdzie będą zachowane, profesjonalnie zinwentaryzowane i opisane. Chciał, by jego fotografie i negatywy były wykorzystywane do organizacji wystaw, publikacji, żeby „żyły” tak, jak od stu lat „żyją” zdjęcia Jadernych. Mieliśmy więc zbieżne cele, pozostawało więc tylko dobić targu, co stało się w grudniu ubiegłego roku, gdy kupiliśmy całe archiwum.

Co wchodzi w jego skład?
Generalnie rzecz biorąc, można zbiory te podzielić na pięć kategorii: negatywy, zdjęcia, sprzęt fotograficzny, wydawnictwa (czasopisma, książki) i rejestry negatywów. Najliczniejszy jest zbiór negatywów, który łącznie liczy ponad 30 tys. sztuk (w tej liczbie mamy negatywy do zdjęć legitymacyjnych, negatywy szerokofilmowe no i negatywy typowe, takie, jakich się używa współcześnie). Negatywy te są zarówno czarno-białe, jak i kolorowe a obejmują swoją historią okres od początku lat 60-tych do roku 2007. Jeśli chodzi o zdjęcia, to jest ich około 6 tys. czarno-białych i kolorowych. Kolejna grupa, czyli sprzęt fotograficzny - wszystko to, co stanowiło wyposażenie pracowni fotograficznej a więc aparaty fotograficzne (na szeroki film i małoobrazkowe), lampy błyskowe, powiększalniki, kuwety, wanna ciemniowa, rozmaite zegary itp. Dostaliśmy także pochodzące z różnych lat czasopisma o tematyce fotograficznej, katalogi sprzętu różnych firm, ulotki reklamowe. Ostatnia kategoria to rejestry negatywów, czyli spisy negatywów według dni roboczych. Takie rejestry prowadziło się w zakładzie fotograficznym po to, by klient nawet po latach mógł odnaleźć swoje zdjęcia.

To faktycznie imponujący zbiór, ale dlaczego archiwum jest takim cennym nabytkiem dla Muzeum Regionalnego?
Odpowiem w ten sposób. Jak wiadomo, Wiktor Jaderny został w 1946 r. skazany za przynależność do WIN-u na 15 lat więzienia. Gdy wyszedł na wolność w 1956 roku był wyczerpany. Owszem, dalej prowadził zakład fotograficzny, ale ograniczył się już tylko w zasadzie do zdjęć portretowych. Nie robił tego, co wspólnie z ojcem przed wojną, czyli zdjęć reportażowych, dokumentalnych, plenerowych. Jerzy Jarosz otwierając swój zakład na początku lat sześćdziesiątych znakomicie wpisał się w tę lukę. Te czasy, to okres olbrzymich zmian, szybkiego rozwoju miasta, awansu społecznego jego mieszkańców. To wszystko utrwalał na kliszy Jarosz. Był kronikarzem codziennego życia mieszkańców. Dawniej organizując przyjęcie imieninowe czy urodzinowe zapraszano fotografa do domu. Ba, w latach 60 i 70-tych zamawiało się fotografa nawet na pogrzeby. Tylko on, a mówię to z pełnym przekonaniem i świadomością, z mieleckich zawodowych fotografów zajmował się czymś więcej niż tylko działalnością komercyjną.

Tylko on jeden w całym Mielcu?
Drugim takim fotografem, ale to wynikało z jego specjalizacji zawodowej, był Władysław Parkosz - reporter „Głosu Załogi”. Niestety, jego zdjęcia były w archiwum WSK, a to z kolei zostało rozparcelowane lub zniszczone. Wiadomo, że na przestrzeni dziesięcioleci działało w Mielcu przynajmniej kilkanaście zakładów fotograficznych. Robili zdjęcia paszportowe, do legitymacji, dowodów osobistych śluby, studniówki, jednym słowem to wszystko co jest chlebem powszednim zakładu fotograficznego, ale nic ponadto.

No, ale przecież była prasa, choćby wspomniany „Głos Załogi”, wiadomo gazeta wydawana przez WSK, która na bieżąco i szczegółowo, jak na lokalną gazetę przystało, zajmowała się tym, co się w Mielcu działo. Poza tym przecież na użytek samego WSK, powstawało mnóstwo zdjęć?

- Generalnie rzecz biorąc w WSK funkcjonował Wydział Dokumentacji Fotograficznej. Działał on dwukierunkowo. Po pierwsze, robiono w nim fotografie dla „Głosu Załogi”, a po drugie na potrzeby WSK, czyli np. zdjęcia rysunków technicznych, procesów technologicznych, zdjęcia do folderów reklamowych. Po transformacji, część archiwum, choć trudno powiedzieć w jakim wymiarze, być może dotycząca np. OBR-u „pojechała” do Warszawy i znajduje się teraz w archiwach wojskowych. Z kolei część zdjęć i negatywów trafiła do dziennikarzy, którzy przewinęli się przez redakcję „Głosu Załogi”, część zaś, a wiem to z bezpośrednich przekazów, poszła po prostu do śmieci, albo była palona. Od syndyka upadłego WSK udało nam się uzyskać ledwie kilka albumów negatywów. Oprócz tego, mamy w Muzeum Regionalnym jeszcze trochę zdjęć z archiwum Domu Kultury (wtedy Robotniczego Centrum Kultury ). I to wszystko.

Jeśli chodzi o historię miasta to Muzeum Regionalne dysponuje przede wszystkim zdjęciami Augusta i Wiktora Jadernych. Cała II połowa XX w. jest praktycznie w zbiorach muzeum nieobecna, a przecież to okres dla Mielca szalenie ważny. Nie można zobaczyć tych czasów na wystawach organizowanych przez Muzeum, dlaczego?

- Do tej pory nie mieliśmy z czego zrobić takiej wystawy. Zapewniam, że tu nie chodzi o politykę, o to że, jak to niektórzy mówią „komunę” trzeba potępić w czambuł. Proszę zauważyć, że w latach 70-tych Mielec miał w pierwszych ligach drużyny: piłki nożnej, męskiej i żeńskiej siatkówki, piłki ręcznej. W niedzielę szło się do hali sportowej na całe popołudnie, bo był mecz za meczem. I oglądały je tysiące ludzi. Teraz, dzięki zdjęciom Jarosza, mamy wreszcie okazję pokazać tamte czasy.

Wracając do głównego wątku. Co teraz dzieje się z archiwum?
Cały zbiór jest poddany normalnej procedurze: szczegółowo go inwentaryzujemy i wpisujemy do odpowiednich ksiąg. Każdy, z ponad 30-tys. negatywów musi być obejrzany, musimy opisać co przedstawia, nadać mu numer, skonfrontować z oryginalnym opisem w rejestrze. Ten proces potrwa co najmniej 2 lata

Fotografie które panu się specjalnie spodobały, to...
Nie byłem jeszcze w stanie przejrzeć wszystkich negatywów. Ala przyznam się, że bardzo podobają mi się zdjęcia sportowe. W tej dziedzinie Jerzy Jarosz był mistrzem. Wtedy, przy ówczesnej technice fotograficznej, uchwycenie na zdjęciu dynamiki ruchu nie było rzeczą prostą. A on to potrafił świetnie uchwycić. Jest takie piękne zdjęcie biegacza, oglądając je, ma się wrażenie, że zaraz wybiegnie z kadru. To sztuka tak uchwycić dynamikę ruchu, wybrać odpowiedni kadr. To nie tylko kwestia umiejętności, ale i wyczucia. A jak się połączy warsztat i wyczucie, możemy już mówić o fotografii artystycznej.

Poza tym, w tym fachu liczy się także pomysłowość. Weźmy zdjęcia z okazji 1 – maja. Jarosz robił je w ten sposób, że gdy pochód szedł z osiedla na starówkę, to ustawiał się na starym przejeździe kolejowym i z jednego punktu fotografował całą kolumnę marszową. Mamy więc na zdjęciach przegląd wszystkich delegacji, co samo w sobie ma dużą wartość historyczną, bo teraz po 40 latach na takich zdjęciach mamy uchwycony rejestr zakładów pracy, które w Mielcu funkcjonowały, szkół, sekcji sportowych FKS, wiemy jak się ludzie ubierali, jaka była moda, jakie nosili fryzury. Zdjęcia Jarosza to dokumentacja następnego etapu historii Mielca. Można powiedzieć, że jego zbiory zamknęły klamrą XX wiek.

Kiedy można będzie zobaczyć zdjęcia? Czy Muzeum Regionalne szykuje jakąś specjalną wystawę?

-Planujemy w listopadzie tego roku zrobić dużą wystawę zdjęć Jerzego Jarosza w centrum wystawienniczym Domu Kultury. „Jedernówka” jest po prostu na nią za mała, tym bardziej, że chciałbym, aby fotografie były zreprodukowane w dużych formatach. Będzie to wystawa retrospektywna, ukazująca przekrój czterdziestoletniej działalności zakładu Jerzego Jarosza. Zaprezentujemy każdą dziedzinę fotografii, którą się on zajmował: będą więc zdjęcia portretowe, będzie największy - i być może najciekawszy - zbiór zdjęć sportowych, będzie tematyka społeczno – polityczna, także część obyczajowa przedstawiająca codzienne życie mieszkańców, jak i zdjęcia poświecone zmianom w architekturze naszego miasta. Ta wystawa ma być z naszej strony rodzajem podziękowania, wdzięczności za to, że właśnie nam przekazał swoje archiwum. Myślę, że dla mielczan pamiętających te czasy, będzie to sentymentalna podróż do czasów młodości, dla najmłodszych zaś pokoleń będzie to lekcja, jak żyło się w Mielcu w tamtej czarno-białej, dosłownie i w przenośni, rzeczywistości.

Dziękuje za rozmowę
Rozmawiał: Grzegorz Kruszyński

źródło -  Gazeta lokalna Wydarzenia